Արվեստի կուրատորների 5-րդ միջազգային ամառային սեմինարներ Գեղագիտական համայնքներն ու համայնքային արվեստի համատեքստային թարգմանությունը

Յուրաքանչյուր մեկնաբանական աշխատանքում միշտ առկա է որոշակի կորուստ, որը կապված է ոչ այնքան բնօրինակ իմաստի(արվեստի ստեղծագործության բնօրինակ պատմական համատեքստի, կամ իսկության), որքան ընկալման բնօրինակ պայմանների կորստի հետ։ Ստալինականության եւ դրա սահմաններից անդին խորհրդային արվեստի կապակցությամբ, արվեստաբան Վիկտոր Տուպիցինը իր Թանգարանաբանական անգիտակցական- ում պնդում է, որ ընկալման կոլեկտիվ ասպեկտը ներդրված է հենց արտադրության մեջ եւ նա այդ երեւույթը անվանում է որպես «կոլեկտիվ թանգարանաբանական անգիտակցական»։ Տեսնելու համայնական ասպեկտների կորստով, որը գալիս է կոմունիզմի չքացումով, անցյալից մնացած այդ հուշարձանները ապատարածականացված են եւ տեղահանված, երբ դրանք դիտարկվում են ատոմացված, մեկուսացված եւ անհատականացված դիտող ենթադրող արեւմտյան ներկայացուցչական կառույցների համատեքստում. Հարցն այն է, թե ինչպես կարելի է վերագրավել կամ ներկայացուցչորեն փոխանցել համայնական ընկալումը, երբ կոմունիստական համայնքի ներհատուկ սպեցիֆիկությունն ինքնին ենթարկվել է նման արմատական վերափոխման. Ո՞րն է համադրողի դերը է ներըմբռնումային քաղաքականությունների առումով, որը հավերժացվում է արվեստի ստեղծագործության միջոցով, եւ դրա շուրջ. Կարո՞ղ է իր արտադրության բնօրինակ համատեքստում արվեստի կոլեկտիվ օպտիկական անգիտակիցի համար նախատեսված աշխատանքը ստեղծել անորոշ եւ իրավիճակային համայնքների նոր ձեւեր , երբ ցուցադրվում ու վերամեկնաբանվում է նորից. Ի՞նչ է պատահում արվեստի գործի հետ, երբ կորել են դրա, ինչպես բուն ուղերձ եւ այնպես էլ հասցեատերը. Ի՞նչ է դառնում կոնկրետ համայնքը, որի ներսում գտնվում է ստեղծագործությունը. Ո՞րն է դեր նրա՝ ով եւ քննադատ է եւ՝ համադրող, պատմաբան է, եւ՝ գրող, ով բացահայտում, վերամեկնաբանում եւ վերադիրքավորում է համայնքային արվեստի աշխատանքը:
Ցանկանում ենք բարձրացնել կրկնակի հարցը կապված՝ համայնքային արվեստի աշխատանքների գործառույթի հետ՝ այն համայնքների առումով, որոնց մեջ դրանք գտնվում են ֆիզիկապես, ինչպես նաեւ գեղագիտական այն համայնքների, որոնք ժամանակավորապես ստեղծվում են արվեստի ստեղծագործության շուրջ։

Ծրագիրը բաղկացած է երկու մասից. Առաջին մասը, որը կոչվում է «Գեղագիտական համայնքներն ու համայնքային արվեստի համատեքստային թարգմանությունը» – ը տեղի կունենա Երեւանում, օգոստոսի 15 – 17 – րդ, մինչ երկրորդ մասը, «Հուշարձանի համայնքային գործառույթը » – ը կանցկացվի, օգոստոսի 18-20 – ը, Իջեւանում, քաղաք, որը գտնվում է Հայաստանի հյուսիսում՝ Վրաստանի եւ Ադրբեջանի սահմանների մոտ։ Առաջին՝ երևանյան մասին համար հրավիրում ենք անել առաջարկությունները, որոնք տեսական տարբեր շրջանակներում արծարծում են գեղագիտական համայնքների ու գեղագիտական փորձի ձեռքբերման տեսակետից՝ ընկալման համատեքստային ասպեկտների պատմական փորձեր եւ օրինակներ։ Երկրորդ մասը որպես մեկնակետ առաջարկում է վերցնել արվեստի քննադատ, Սարո Սարուխանյանի կողմից 1985-1991թթ. Իջեւան քաղաքում Պերեստրոյկան քաղաքականության և կոմունիստական կուսակցության կենտրոնացված բյուրոկրատական եւ գաղափարական ապարատի ճնշման վերացման համատեքստում «քանդակագործության միջազգային գիտաժողով» անվան ներքո կազմակերպած գեղարվեստական համաժողովը՝ հարցադրելու համար կուրատորական պրակտիկաները. Կարո՞ղ են այդ պրակտիկաները կապակցվել համայնքային արվեստի հետ, կամ որ դա արվեստագետի իրավասությունն է արտադրել համայնորեն տեսանելի եւ կենսունակ արվեստ։ Ինչպե՞ս կարելի է անցյալից եկած գեղագիտական օբյեկտները ներգրավվել տեղին բնորոշ հասարակական քանդակի վերա- գնահատման մեջ այնպես, որ այդ վերագնահատումը նորից կարող արտոնել տեղական համայնքներին ներգրավվելու մշակութային եւ սոցիալական փոփոխությունների ձգտման մեջ. Ինչպես կարող ենք համայնորեն վերա-գնահատել աշխատանքը այնպես, որը թույլ տար խուսանավել մի կողմից մոռացումից, եւ սրբացումից՝ մյուս.
Ծրագիրը կառուցված է հյուրընկալելու հրավիրված մասնագետների ամենօրյա դասախոսություններ, մասնակիցների մասնակցությամբ՝ կլոր սեղանի քննարկումներ եւ ներկայացումներ. Այդ ներկայացումները պետք է կենտրոնանան գեղագիտական համայնքների կամ համայնքի Արվեստի կուրատրության խնդիրների շուրջ.
Մասնակցությունն անվճար է, սակայն, մասնակիցները պետք է իրենք ծածկեն իրենց ճանապարհորդության եւ կացարանի ծախսերը.

Մասնակիցներ. Էլկե Կրասնի/Արմենակ Գրիգորյան/Միշել Կասպերչակ/Կարին Գրիգորյան/Սառա Ռիֆկի/Արեւիկ Գրիգորյան/Պատրիսյա Ռիլկո/ Մառլեն Պեռոնե /Հարություն Ալպետյան/Ադնան Յըլդըզ/Այքան Սաֆօղլու/Կարմեն Դե Միշել/ Գոռ Ենգոյան/Նվարդ Երկանյան/ Նատուկա Վածաձե/Լիանա Խաչատրյան /Վիվիանա Չեչիա/Սոնա Մելիք-Քարամյան/Իդա Հիրշենֆելդեր/Պաու կատա ի Մառլես/Թագուհի Թորոսյան՞
Կամավորներ եւ ազատ մասնակիցներ: Շոաիր Մավլիան/Օզգե Չելիկասլան /Էմանուել Բրագա/Մադալենա Ֆրագնիտո/Նարեկ Թովմասյան/Մարինե Հովսեփյան

Ծրագիր
15.08 Կիրակի

10.00-10.30 Բացման խոսք եւ ծանոթություն
10.30-12.00 Դասախոսություն
Դոկ. Մարգարիտա Տուպիցին
«Ռուսական արվեստն իբրեւ սիզիփոսյան նախագիծ»
12.00-13.30 Դասախոսություն
Դոկ Վարդան Ազատյան
«Արտիստական ավանգարդի առասպելները եւ տեսլականները Հայաստանում»
18.00-20.00 Շնորհանդեսներ (3) Գեղագիտական համայնքներ
Մառլեն Պեռոնե. «Թեյի ծեսը»
Էլկե Կրասնի. «Տրանսվերսալության հասկացողություններ՝ գեղագիտության, էթիկայի եւ քաղաքականության երկխոսություններ»
Ադնան Յըլդըզ եւ Այքան Սաֆօղլու. «Արտիստական երկխոսություններ + համադրողական քերականություն»

16.08 Երկուշաբթի

10.30-12.00 Դասախոսություն
Վիկտոր Տուպիցին. «Դիտելով ճեղքի միջով»
12.00-13.30 Խոսք եւ կլոր սեղան. համադրողական միջամտություններ
Սառա Ռիֆկի. «Վերարծարծելով համադրող-գործառույթը. դեպքի ուսումնասիրություն Կահիրեում ժամանակակից արվեստը համադրելու, մշակութային քաղաքականության մտածելու եւ հանրույթներ արտադրելու մասին»
18.00- 20.00 Շնորհանդեսներ (3)
Միշել Կասպերչակ. «Վաղանցիկ եւ շարժուն հուշարձանը»
Յոաննա Վարշա. «Նախագծերի տրամաբանությունը հանրային թագավորության դաշտում. խոսք սոցիալական ներգրավման եւ թաքուն օրակարգերի քաղաքականության միջեւ սլալոմի շուրջ (հիմնված իմ անձնական կուրատորական փորձի վրա)»
Իդա Հիրշենֆելդեր. «Լենդ-արտը ՀՍՖՀ-ում. վերամեկնաբանված հուշարձաններ»

17.08 Երեքշաբթի

Այց Երեւանի արվեստի հաստատություններ
18.00-20.00 Ռենե Գաբրի եւ Այրին Անաստաս. Կլոր սեղան` մշակութային եւ հաստատութենական քաղաքականությունների թեմայով

18.08 Չորեքշաբթի
Ուղեւորություն դեպի Իջեւան

Ծրագիր, Իջեւան
* Աշխատանքային լեզուն` անգլերեն
* Աշխատանքային լեզուն` հայերեն

19.08 Հինգշաբթի

10.00-11.30 Դասախոսություն* (Իջեւանի Տուրիզմի եւ բիզնեսի զարգացման կենտրոն)
Յուլիան Վիգո. «Հանրային արվեստը Հայիթիում. Գուդու Գուդուն եւ աղետի հաղթահարման թանգարանը»
12.00-14.00 Խմբային քննարկում*
«Արվեստի նախագծում եւ լուսաբանում» կրթական ծրագրի 2009-2010 թթ. ուս. տարվա շրջանավարտներ
«Իջեւանի քանդակի սիմպոզիում. Post Factum» (Իջեւանի Տուրիզմի եւ բիզնեսի զարգացման կենտրոն)
15.00-17.00 Շնորհանդեսներ (4): Հանրայինի մարդաբանություն**
(Իջեւանի Բիզնեսի եւ տուրիզմի զարգացման կենտրոն)
Պաու Կատա ի Մառլես
«Տեսությունն իբրեւ փորձառություն՝ մասնավոր ստեղծագործական պրակտիկայի վրա հիմնված հետազոտություն ԿԱՍԱՄԱՐԼԵՍ-ի տեղային համատեքստի շուրջ»
Կարմեն դը Միշել
«Տեպիտո՝ արվեստը «վատ» թաղամասում»
Նատուկա Վացաձե
«Բն. արտ-ից դեպի արվեստը` Բնակարանում»
Ռուբեն Արեւշատյան
Red Thread ամսագիրը (www.red-thread.org )
17.30-18.00 Շնորհանդես-ցուցադրություն* (Իջեւանի համալսարան)
Նվարդ Երկանյան, Հարություն Ալպետյան
Երեւանի Բաց Համալսարանի եւ ԵՊՀ Իջեւանի մասնաճյուղի ուսանողների միջեւ գործնական պարապմունքի արդյունքները
19.00-20.30 Կլոր սեղան-քննարկում* (Իջեւանի Տուրիզմի եւ բիզնեսի զարգացման կենտրոն)
Համակարգող` Եվա Խաչատրյան

20.08, Ուրբաթ
12:00-13:30 Խոսք եւ կլոր սեղան. համադրողական միջամտություններ *
Իդա Հիրշենֆելդեր
«SCCA – Արվեստի աշխարհ համադրության դասընթաց»
(Իջեւանի Տուրիզմի եւ բիզնեսի զարգացման կենտրոն)
16:00-17.30 Ամփոփիչ կլոր սեղան (Իջեւանի մշակույթի տուն) **

Մարգարիտա Տուպիցին
Ռուսական արվեստը որպես Սիզիփոսյան ծրագիր

1990 ես համադրեցի Արվեստի ստեղծագործությունը Պերեստրոյկայի ժամանակաշրջանում ցուցահանդեսը, որը հիմնականում նվիրված էր մոսկովյան կոնցեպտուալ արվեստին։ Վալտեր Բենյամինը հայտնի վերնագրին կատարած իմ հղումը հայց էր առ այն, որ Պերեստրոյկան իբրև հեղափոխական պահ ընդունակ է փոխելու Խորհրդային նեոավանգարդի ճակատագիրը , ինչպես պատմական ավանգարդի համար Հոկտեմբերյան հեղափոխության դեպքում տեղի ունեցավ. ներկայացվելով առաջին անգամ Նյու Յորքում կազմակերպած իմ Ռուսական նոր ալիք խորագրով ցուցահանդեսում, Սոցարտը եւ մոսկովյան կոնցեպտուալ արվեստը իբրև հետպատերազմյան սերմնային շարժումները, դրական ընդունելություն գտան՝ իր կիզակետին հասցնելով Պերեստրոյկայի տարիների թանգարանային ցուցահանդեսները. Այդ ժամանակ կար պատճառ հավատալու, որ 1970 -1980 – ականներին խորհրդային այլընտրանքային արվեստը հնարավորություն ունի ամրապնդելու իր դիրքերը միջազգային հետպատերազմյան մշակույթի ծագումնաբանության մեջ։ Պարադոքսայնորեն, քսան տարի անց, ազգային մշակույթների մոդելների ինտեգրացիայի և կուրատորական եռանդի (եթե ոչ միայն մակերեսային) առկայության շատ ավելի բարենպաստ պայմաններում՝ ազգային առանձնահատկությունը դիտարկելու առումով՝ – ռուսական արվեստի կարգավիճակը, ինչպես պատմական, այնպես էլ ժամանակակից առումներով, իբրև երեւույթ, վերացել է.
Փաստորեն, գլոբալ կուրատորները՝ հպարտ բոլոր ազգությունների նկարիչների համար հավասար հնարավորություններ ապահովելու իրենց նվիրվածությամբ, իրենց վիթխարի ցուցահանդեսներին ծարահեղ անվանումներ տալու աստիճան՝ ինչպես ասենք Ընդդեմ բացառման, ռուսական մշակութային արտադրության հանդեպ դրսևորում են շատ ավելի քիչ ոգեւորություն, քան, ասենք, չինականի, հնդկականի, կամ աֆրիկյանի. Նման մոտեցումը կարող է դասվել, իբրև նոր օրիենտալիզմ, նոր բինար Արևմուտք /Արևելք , որոնց մեջ ռուսական մշակույթի հազիվ տեղավորվում. Ավելին, Ասիայի, Աֆրիկայի եւ Ռուսաստանի (հենց այդ հերթականությամբ)մոդեռնիզմի դեբյուտին վերապահված հղումնային պարտքի աստիճանն էլ պարադոքսայնորեն մնացել է անձեռնմխելի. Նման պայմաններում ռուս նկարչի կամ շարժման որեւէ լուրջ ներկայացում Արեւմուտքում աբսուրդ նախաձեռնությունը է, Սիզիփոսյան նախագիծ, որը, մեջբերելով Ալբերտ Քամյուին, ‘պայքարը ինքնին … բավական է լցնելու համար մի մարդու սիրտը. Պետք է պատկերացնել, Սիզիփոսին երջանիկ. Ասել է, թե այս բանախոսության մեջ ցանկանում եմ քննարկել, թե ինչու եմ հավատում, թե ինչու եմ կարծում, որ արժե հրել ժայռաբեկորը սարի գագաթն ի վեր մի փոքր ավելի երկար, նույնիսկ եթե դա միայն տեսնելու համար է, թե ինչպես է այն հետ գլորվելու սարն ի վար։

Վարդան Ազատյան
Արվեստային Ավանգարդի առասպելներ եւ տեսլականները Հայաստանում

Ես քննության եմ ենթարկում Հայաստանի գեղարվեստական Ավանգարդը այն առնչելով գերիշխող ազգայնական եւ կրոնական դիսկուրսների հետ, որոնք պատմականորեն Հայաստանի հասարակությունների համար խաղացել եւ շարունակում են խաղալ որոշ առումով եռանցքային դեր։ Դրանով, ես թերեւս Հայաստանում ժամանակակից արվեստի պարադիգմատիկ հայեցակարգը – Արվեստը որպես ազատ ապրելու ռազմավարություն, տեղակայում եմ կառուցվածքային կապի մեջ հայ ժողովրդի պատմական ազատագրության տեսլականների ու ձգտումների հետ ։ Իմ քննարկումը ցույց է տալիս, որ սասանող ավանգարդը, այդուհանդերձ, (երբեմն իրենց այդ սասանողականության իսկ պատճառով) մնում է քաղաքական ազատագրման գերիշխող ծրագրերի խոշոր հետագծի վրա

Ես պնդում են, որ ժամանակակից արվեստի պրակտիկաներին անհրաժեշտ է արմատապես վերանայել գերիշխող դիսկուրսներին ուղղված իրենց սասանող ռազմավարությունը, եւ ձգտել մի ռազմավարության, որը կհաղթահարի գերիշխանության եւ սասանման տրամաբանությունը, որքան էլ որ վերջինիս ծնող պայմանները լինեն բազմաշերտ եւ երանգավորված։ Ես ամփոփում եմ խոսքս `առաջարկելով Հայաստանում գեղարվեստական Ավանգարդի համար հնարավոր մի ռազմավարություն։

Վիկտոր Տուպիցին
Տեսնելով ճեղքի միջոցով

Լենինի մահվանից հետո 1924-ին, Խորհրդային Ռուսատանում սկսեց կոլեկտիվացման շրջան. Գյուղացիությունը, որը կազմում էր նախահեղափոխական երկրի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը, նրանց մեծ մասը բռնի ներգրավվեց աշխատանքի կոլեկտիվ տնտեսություններում կամ, ավելի փոքր թվերով, ոչնչացվեց, կամ աքսորվեց դեպի երկրի հեռավոր մարզերը՝ հարկադիր աշխատանքի. Զգալի թվով այլոք ստիպված էին գաղթել քաղաքային բնակավայրեր։ Այս երեւույթը ծնեց հսկայական չափերի բնակարանային խնդիր. Ստալինի կուրսն էր օգտագործել իրավիճակը, կյանքի կոչելու համար գիտակցության և խորհրդային ժողովրդի ամենօրյա կյանքի «ապա – անհատականացման « հետագա իր նախագիծը։ Քաղաքային բնակարանները, ինչպես նախատեսված էր օրենքով, դարձան մրջնանոցների եւ մեղվի փեթակների պես խիտ բնակեցված. ՝ սոցիալական, ազգային եւ մշակութային – ազգային տարբեր խմբերի պատկանող յուրաքանչյուր տիպի ընտանիք ստիպված էր համաձայնել մեկ միասնական համայնքային մարմնին։ Նման «ուպլատնենիան» հասնում էր իր գագաթնակետին, երբ երկու կամ երեք տարբեր վարձակալները ստիպված էին լինում ապրել մեկ սենյակում. Բնակիչների Կոմունալ (հայտնի որպես կոմունալկա) շոգեբաղնիքները ներքաշված էին «սերիական» խոսքի գործընթացում, համեմատաբար անվնաս բանբասանքից մինչև ծայրահեղ զազրախոսությունը. Ամեն ինչ (այդ թվում ` տեսողությունը) ղեկավարվում էր խոսքի ծեսով. Կարճ ասած, կոմունալ տեսլականը կարող է սահմանվել որպես «կոլեկտիվ այլ» -ի աչքերով կամ անունից տեսնելու կերպ։ Անհատը այս օպտիկայի պատճառով արժանանում էր հասարակության հայելուն կպած երեխային հարիր վերաբերմուքի.
Այս դիտարկումը կարող է կիրառվել օրինակելի սարսափելի երեխայի նկատմամբ՝ որը պատսպարված է «արվեստ» անվամբ հայտնի գլոբալ որբանոցում ։ ինքնաընկալումը որպես հավերժական երեխա վերադարձնում է այն ժամանակ, երբ չափահասության բեռը դրված է կառավարության բյուրոկրատիայի ուսերին. Բոլորն էլ ներշնչված են եղել այն մտքով, որ ԽՍՀՄ – ի «միակ արտոնյալ խավը, երեխաները են:« Հետեւաբար, նման (դասի) արտոնությունների կորստի հեռանկարը հարուցում է հասունացման տեմպի դանդաղեցում. Այստեղից էլ, պատահարների միամիտ կարոտը՝ բռնության գործողությունների կառնավալային (տոնական) ընկալման հետ զուգորդված. «նույնիսկ մահամերձը լավ է, եթե ամբողջ աշխարհը հետեւում է« համոզմունքը դրա լավագույն օրինակ է. Քաղաքային խնդիրների լեզվով թարգմանած՝ խակությունը գետտո է, եւ նրանք, ովքեր դուրս եկան այս գետտոից, հաճախ պարզվում է, կոնվենցիայի եւ ուղղափառության առավել եռանդուն պահապան շներն են, հրեշտակային տանտերերը, որոնք լիազորված են սատարելու ավտորիտար իշխանությունը։

Մանկությունը ու երիտասարդությունը, իրենց ժամանակագրական հարեւանությամբ հանդերձ մետոնիմիական առումով մոտիկ չեն : Ի տարբերություն մանկության, երիտասարդությունը իրեն հարմարավետ չի զգում հակադրությունների բախումն ու միասնությունը զմայլված դիտողի պաշտոնում. Այն բնութագրվում է սոցիալական ալտրուիզմով, «հայրական» լիազորությունների շրջանակում ներմուծված ամեն ինչի նկատմամբ ըմբոստացումով եւ անհանդուրժողականությամբ. Մյուս կողմից, պատկերամարտ ժեստը սազական չէ մանկությանը (հավերժական, կանգնած մանկությունը), ում ճաշակին ավելի շատ «համապատասխանում» են իներցիան և աշխարհի ապոկալիպտիկ տեսիլքը, այն պարագայում երբ երիտասարդները գտնվում են գոյություն ունեցող կարգը փոխելու ցանկության բոցերի մեջ։ Այսինքն, ինչպես մանկականը այնպես էլ երիտասարդականը բացակայում են այսօրվա աշխարհում, որտեղ դրանք մնում են հիմնական հոգեբանական խոռոչները.

Սառա Ռիֆքի
Վերաձևակերպելով Կուրատոր-ֆունկցիան: ՈՒսումնասիրություն ժամանակակից արվեստի համադրման շուրջ, մտորումներ Կահիրեի մշակութային քաղաքականության և արտադրող հանրությունների մասին
Ժամանակակից արվեստային պրակտիկաներում արվեստագետի, քննադատի, արվեստի գործի, կուրատորի փոփոխվող գործառույթները պահանջում են մեր պրակտիկաների վերագնահատում և սահմանում : Հանդիսատեսի և ստեղծագործողի միջև ավանդական բաժանումը այլևս չի գործում: Այն համատեքստերում, որտեղ ժամանակակից արվեստային պրակտիկան իր երկրորդ սահմանմամբ դեռ պայքարում է սահմանման համար և մարտնչում ընդլայնելու իր համագործակցության ձևերը հանրությունների հետ, ինչպե՞ս ենք մենք գործածում մեր կուրատոր-գործառույթը: Ես առաջարկում եմ քննարկել անցյալ տարվա իմ կուրատորական պրակտիկայի մի քանի որոշումներ կապված իմ ներկա գործի հետ` որպես կուրատոր Ժամանակակից արվեստի Թաունհաուս ցուցասրահում, որ Կահիրեում է` արվեստի ինստիտուցիա, հինադրված 1998ին, որը նպաստել է Կահիրեում անցած տասնամյակի ընթացքում Ժամանակակից արվեստի պրակտիկաների պոտենցիալի լայնացման գործում արմատական փոփոխությանը` ուղղված կուրատորի հնարավորությունների հարցադրմանը և այդ համատեքստում “կուրատորի խնդրին”: Ուսումնասիրությունները կներառեն այդ ցուցասրահում վերջերս արված “Անտեսանելի հանրություններ” ցուցադրությունը: Այս օրինակի միջոցով ես մտորում եմ Կահիրեի Բողոքական Երգչախումբ ստեղծելու փորձի շուրջ,` մի երգչախմբի նախագծի ընդլայնում, որը 2005ին Հելսինկիում նախաձեռնել էին Օլիվեր և Թելերվո Կոչտա-Կալենիեն : Բացի այդ շրջանակումը առաջարկների` կապված առաջիկա տարվա ծրագրավորման որոշումների հետ, ներառյալ “Jump Cut Curate”ը, որն ուղղված է կասկած սերմանելու կուրատորության համապատասխանությունը որպես միջոց` տեղակայված ոչ միայն արվեստագետի, արվեստի գործի, արվեստի տարածքի և հանրության միջև, այլև բնակեցված բարդ գործընթացների մեջ, որոնք ղեկավարում են ամեն օրվա մշակութային քաղաքականությունը:

Ջուլիան Վիգո
Հասարակական արվեստը Հաիթիում: Գոդու Գոդու և Աղետի օգնության թանգարան
Հաիթիի երկրաշարժին զոհ գնաց մոտավորապես 300.000 մարդ, այդ թվում՝ հարյուրավոր կերպարվեստագետներ, մետաղի քանդակագործներ և արհեստավորներ, որոնց ապրուստը կախված էր օտարերկրացիներին վաճառած հուշանվերների վաճառքից: Հունվարի 12-ի երկրաշարժը, որը հիշատակվում է որպես Գոդու Գոդու, վերացրեց նախկինում եղած բաժանումը էլիտար արվեստագետների և նրանց արհեստավոր կոլեգաների միջև, դրանով իսկ վերացնելով պառակտումը բարձր և ցածր արվեստների միջև: Գոդու Գոդուից հետո ավերակների հազարավոր կույտերի մաքրումը կենսական խնդիր էր երեխաների ու երիտասարդների համար, և ծալովի աթոռներ, տեղական բուսական աշխարհի մոտիվներով հուշանվերներ պատրաստելու նպատակով հիմնաքարերի տակից մետաղներ քաշել-հանելը, մետաղյա ձողի փոխակերպումը վոդու աստվածի, կամ ջարդված մեքենայի տեղադրումը ճանապարհի մեջտեղում՝ մահից հետո կյանքը նշելու և համապատասխանաբար կյանքի միջոցով մահը նշելու առիթներ դարձան: Նորություններով հաղորդում էին, Արվեստի Կենտրոնում և Սուրբ Պողոսի քոլեջում հազարավոր նկարների ոչնչացման, Սուրբ Երրորդության տաճարի կործանման մասին: Այս վայրերում պահպանում էին արվեստի մեծարժեք գործեր, որոնց թվում էին Հաիթիի արվեստագետներ Հեկտոր Հիպոլիտի, Ֆիլոմե Օբինի, Պրեֆետե Դուֆոյի և Ուիլսոն Բիգոյի աշխատանքները: Ավելին, Հաիթիի իրական կորուստները չեն կարող չափվել շենքերի կամ արվեստի գործերի քանակով, քանի որ կյանքերի կործանումը կենտրոնական տեղ էր զբաղեցնում: Հաիթիի արվեստի վերականգնումը արագորեն գործնական կերպով խառնվեց մարդասիրական նախագծերի ոգուն և Հաիթիի արվեստի գործերը նոր դիրք գրավեցին աշխարհում իրենց վաճառքի շնորհիվ: Այժմ հավաքածուն ծառայում էր հանգանակության համար: Ինտերնետային կայքերը, ինչպիսիք էին «Հաիթիի երկրաշարժի օգնության արվեստի վաճառքը» արվեստի գործերը վիրտուալ աճուրդի էին հանում՝ հայտարարելով, որ գործողությունները «կնվիրվեն օգնության ջանքերին» և Սմիթսոնյանը ճամբար դրեց նախկին ՄԱԶԾ-ի շենքում (Միավորված ազգերի զարգացման ծրագիր)՝ կորցրած արվեստը վերականգնելու համար:
Այս կերպ Հաիթիի արվեստը վերակազմավորվեց աշխարհում որպես ողբերգության արվեստ և Գոդու Գոդուն ծնունդ տվեց աղետի օգնության թանգարանին համայնական արվեստի համատեքստում:
Իմ աշխատանքը կուսումնասիրի կապերը զարգացման այն մոդելների միջև, որոնք գործնականում օգտագործել են մարդասիրական ոչ պետական կազմակերպությունները Հաիթիում, ինչպես նաև Հաիթիի արվեստի վերականգնումը նմանատիպ ցանցերի միջոցով, որոնք փորձում են փրկել Հաիթիի արվեստը իբրև մարդկային կյանք: Իմ աշխատանքը հարցադրում է հասարարակական մասնակցության և համայնական արվեստի միջև կապը, ինչպես նաև հարցադրում է միջազգային ունկնդրման ու հովանավորության, այս հատվածների տեղային կառուցման և սպառման միջև եղած պրոբլեմատիկ կապերը և այս արվեստի ներկայացուցչական ուժը: Վերջին հաշվով, ես հարցադրում եմ համայնական հուշարձանների ներկայացուցչական ձևերը և նրանց կոօպտացիան զարգացման կամ օգնության քողի տակ: Որո՞նք են մարդկային իրավունքների ու քաղաքական հարացույցի միջոցով Հայիթիի արվեստին մոտենալու հետևանքները: Ինչպե՞ս կարող են համայքները շարունակել արվեստ արտադրել, երբ միջազգային լսարանին վաճառվող արվեստի կարևոր տարրը աղետի պատում պետք է ունենա կամ, գոնե, շոշափվի մետադիսկուրսի միջոցով, որը շարունակ ապատարածքայնացնում է աղետը աջակցության և հումանիտար օգնության շրջանակներում: Ամենակարևորը. արդյո՞ք հնարավոր է, որ Գոդու Գոդուի ժամանակներից սկսած ստեղծվող այս արվեստը գալիս է ներկայացնելու տեղական համայնքների կապը իրենց սեփական պատմության, սեփական հիշողության և նույնիսկ սեփական մահվան հետ՝ առանց կրելու աղետի օգնության հետքերը:

Ընծայումներ
Մառլեն Պերոնե
Թեյածես
Արդեն քսան տարի է, ինչ TRAM ցանցային ընկերակցությունը համախմբել է շուրջ երեսուն արվեստային կենտրոն Փարիզը ներառող Իլ-դը-Ֆրանս տարածաշրջանում: Այն նպատակ ունի «աջակցել ժամանակակից արվեստը և տալ հնարավոր թվով հասանելություն մեր դարաշրջանի ստեղծագործությանը» (վեբ կայքից): Բացառությամբ մեկ մասնավոր հիմնադրամի՝ արվեստի այս կենտրոնները հիմնականում ընկերակցություններ են, քաղաքապետարանային և դեպարտամենտային կառույցներ, ինչպես նաև երկու պետական արվեստի դպրոց: Փարիզի շուրջը տեղակայված այս ցանցը նպաստում է մշակութային արտադրության՝ տարածաշրջանային մակարդակով ապակենտրոնացմանը կոնկրետ այս տարածաշրջանում, որը հանրության կողմից ընկալվում է որպես գլխավոր քաղաքի ծայրամաս՝ արվարձանների մակարդակում: Այսպիսի հաստատությունները մեծ կարևորություն են հատկացնում «լսարանին» և հաշտեցնում են վերջինիս արվեստի ձևերի հետ, որոնք նա համարում է պրովոկացիոն: Դրանք նպաստում են արվեստագետների ուղղակի ներկայությանը, ովքեր անձամբ կանոնավոր կերպով ստեղծում են արվեստի գործեր, արտագնա միջոցառումներ՝ հատուկ այս տեղերի, դրանց շրջակա միջավայրի և համատեքստերի համար: Ցուցահանդեսի տևողությանը երկարությամբ պրոցեսային ձևերը միավորում են խոսքի, կատարման և փորձարկումների չափումները՝ ներառելով փոխանցում կամ հարաբերություն այցելուների հետ: Ես կփորձեմ վերլուծել որոշ ընդհանուր միտումներ նախագծերի շարքում, որոնք վերջերս տեղ են գտել տարածաշրջանային այս ցանցում:

Էլկե Կռասնի
Տրանսվերսալության հասկացությունը. էսթետիկայի, էթիկայի և քաղաքականության երկխոսություններ
Բանախոսությունը կենտրոնանում է չորս «դեպքի ուսումնասիրության» շուրջ՝ զարգացնելու համար գեղագիտական ըմբռնում և վերլուծական հղացք, թե ինչպես է հնարավոր տրանսվերսալություն արտոնող գեղագիտական համայնքների կազմավորմամբ ստեղծել ու մեկնաբանել արվեստային, համադրողական և մշակութային արտադրանքի յուրահատկությունը: Այս «դեպքերն» են. «Մակոնդո. կյանքը երկրի վրա Վիեննայում», հեղինակ՝ Cabula6 (2009), Bellevue. Das Gelbe Haus/Դեղին տունը Լինցում, հեղինակ՝ Փիթեր Ֆատինգեր, Վերոնիկա Օրսո և Մայքլ Րիփեր (2009), Het Blauwe Huis/Կապույտ տունը Իյբուրգում/Ամստերդամ Յան վան Հեսվիյք (2004-2009) և Annenviertel! Քաղաքային միջամտության արվեստը (համադրումը՝ rotor ժամանակակից արվեստի միություն, համադրողական թիմ՝ Մարգարեթ Մարկովեց, Անտոն Լեդերեր, Էլկե Կռասնի):
Օգտագործելով տարբեր հեռանկարներ բացելու իմ փորձառությունը՝ տրանսվերսալությունը հետազոտում եմ որպես ըմբռնումը փոփոխող, հիերարխիական կառույցի ավանդական սահմանները հաղթահարող և ընդհանուր տարածքներ ու գեղագիտական ընդհանուր փորձառություն ներածող երկխոսության համար տարածություններ, վայրեր ու իրադրություններ ձևավորող գեղագիտություն։ Գեղագիտության, էթիկայի և քաղաքականության և բոլոր ներգրավված գործորդների տրանսվերսալությունը ըմբռնվում է իբրև տվյալ համատեքստի շրջագծում ստեղծագործելու, վերընթերցելու, փոխակերպելու կամ հարցադրելու շարժիչ ուժ, որը համատեքստայնացումը գեղագիտական ռազմավարությունների միջոցով օգտագործում է իբրև փոփոխությունների գործիք։

Ադնան Յիլդիզ և Այքան Սաֆողլու
Արտիստական երկխոսություն և համադրողական քերականություն
“AH OH” by ğ (soft g)
Բեռլին–Ստամբուլյան համադրողական կոլեկտիվը կներկայացնի իր առաջին նախագիծը՝ «AH OH»–ը։ Այն ցուցահանդես է, որ նախագծված է զարգացնելու ԼԳԲՏ կազմակերպությունների և ժամանակակից արվեստի պրակտիկա իրականացնողների միջև երկխոսությունը։ Կդիտարկվեն մի շարք հասկացություններ ինչպիսիք են՝ համայնքը, արտիստական երկխոսությունը, համադրողական քերականությունը, խմբային ինքնությունը, սոցիալական պատասխանատվությունը, քննադատական/կրիտիկական գիտելիքը, ինքնությունը, ակտիվիզմը… Այս փորձառության շրջանակներում կնշվեն նաև որոշ պատմական իրադարձություններ, տեղական հիշատակումներ և անձնական պատմություններ։

Միշել Կասպրչակ
Ժամանակավոր և փոփոխական հուշարձան
Հուշարձանները առարկաներ են, որոնք ընդգրկում են հնարավոր ֆորմալ կատեգորիաների լայն շրջանակ՝ ներառյալ ճարտարապետություն, արվեստ, դիզայն (և նույնիսկ պերֆորմանս), սակայն դրանք խմբավորվում ու սահմանվում են որպես հուշարձաններ՝ ելնելով դրանց նպատակից ու գաղափարներից, և այն իրադարձություններից ու անձանցից, որոնց վերջիններս նշանավորում են: Իրենց կատարման, պահպանման և ցուցադրման մեջ դրանք ներգրավում են սոցիալական և դիզայնի հետ կապված հարցեր: Իմ մտքերը մեծ չափով ներշնչված են էստոնացի արվեստագետ Քրիստինա Նորմանից, ում վերջին աշխատանքում ուսումնասիրվում են խնդիրներ, որոնք կապված են Տալլինի Բրոնզե Զինվորի հուշարձանի հետ : 2007 թ. Էստոնիայի կառավարությունը այս հուշարձանը տեղափոխեց աչքի ընկնող կենտրոնական վայրից ավելի հեռավոր տեղ՝ առաջացնելով բողոքներ, որոնք օգտագործվեցին ռուսներին մեդիայում բացասաբար ներկայացնելու համար: Երկու տարի անց Նորմանը Բրոնզե Զինվորի ամբողջական չափերով կրկնօրինակը տեղադրեց նախկին տեղում և ստեղծեց քվազի-դոկումենտալ ֆիլմ, որն արձանագրում էր երկու կողմերից այդ միջամտությանն ուղղված արձագանքները: Նման ձևով Էնթոնի Գոմլիի վերջին աշխատանքը՝ Մեկը և մյուսը Թրաֆալգար հրապարակի Չորրորդ պատվանդանի վրա, Լոնդոն, ցույց է տալիս վայրի կարևորությունը հուշարձանների համար, որն ավելին է, քան հենց իրական հուշարձանը: Միասին վերցրած՝ Նորմանի և Գորմլիի նախագծերը ներկայացնում են բացառապես ժամանակակից վերամտածում այն ձևերի, որոնցով հուշարձանները հնարավոր կլինի դիտել որպես և՛ արվեստի առարկաներ, և՛, ինչ-որ չափով, որպես փոխազդեցություն:
Իմ ընծայումը կնպաստի հայեցողական նախագծերի և/կամ նոր փոփոխվող և ոչ մշտական հուշարձանի վերաբերյալ ցուցումների զարգացմանը՝ օգտագործելով հասարակ նյութեր և հում մարդկային ռեսուրսներ, որոնք կտրամադրվեն ու կտարածվեն բաց ձևով: «Բաց աղբյուրի» հուշարձանի նախագիծ զարգացնելը՝ այն գլոբալ ձևով տարածելու համար, եզակի մարտահրավեր է:

Յոանա Վարշա
Նախագծերի տրամաբանությունը հանրային տիրույթում. Զրույց սոցիալական ներգրավվածության և թաքնված օրակարգերի քաղաքականության զիգզագի մասին (իմ կուրատորական փորձառության հիման վրա)

Վերջին երեք տարիներին ես համակարգել եմ նախագծեր Վարշավայի Տասնամյակի մարզադաշտի ավերակների վրա, ինչպես նաև Վարշավայի նախկին գետտոներից մեկում՝ հիմք ընդունելով դեպի Լեհաստան Իսրայելի երիտասարդական ուղևորությունների քննադատությունը: Նրա աշխատանքները հղում են այնպիսի հասկացությունների, ինչպիսիք են ընկալումների փոփոխությունը, չասվածը և վաղանցիկը:
Տասնամյակի մարզադաշտը կառուցվել է 1955 թվականին՝ պատերազմի ավերակների վրա և շուրջ 40 տարի բարձր է պահել կոմունիզմի համբավը: 1990-ականների սկզբին մարզադաշտը լքված վիճակում էր գնտվում: Այնուհետև այն վերականգնվում է վիետնամցի և ռուս առևտրականների կողմից: Այդ ժամանակից ի վեր՝ տարածքը վերածվել է բացօթյա տոնավաճառի, ներքին ասիական մի քաղաքի, նախնադարյան մի այգու, քաղաքային լեգենդների պահոցի, լենդ-արտի մի կտորի և կամ այգեգործների աշխատանքային մի ճամբարի: Այս վայրի հետերոտոպիկ տրամաբանությունը և դրա երկարաժամկետ (չ)ներկայությունը քաղաքում ոգեշնչեցին ինձ համադրելու կենդանի արվեստի մի շարք նախագծեր: Դրանցից են «Իքս մարզադաշտի վախճանը և հարակից ընթերցողը», «Իքս մարզադաշտ. վայր, որը երբեք չի եղել»:
2009թ. ապրիլին Իսրայելից ժամանած «Հանրային շարժումի» անդամները իրենց լեհ համագործակիցների հետ միասին քայլեցին նախկին Վարշավայի գետտոյում, որտեղ նրանց ուղեկցում էին իսրայելցի և լեհ երիտասարդական պատվիրակությունները: Նախագծի սկզբնական կետն էր Իսրայելի երիտասարդական պատվիրակության հերմետիկ և խիստ ավանդույթացված գործունեությունը Լեհաստանում: «Հանրային շարժումը» հետազոտում է մանիֆեստների, ներկայացումների և շքերթների քաղաքական և էսթետիկ հնարավորությունները: Նրանք հայտնագործում և վերա-իմասնավորում են անհատների, համայնքների, սոցիալական հաստատությունների, մարդկան ու պետությունների կյանքի ակնթարթները:

Իդա Հիրշենֆելդեր
Լենդ Արթ (Հողարվեստ) ՀՍՖՀ–ում – հուշարձանների վերաիմաստավորում
Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ հանրապետությում (ՀՍՖՀ) կուսակցական հատուկ քաղաքականությունը գեղարվեստական արտահայտչաձևերում հանգեցրել է մի շարք ապշեցուցիչ արվեստային նվաճումների: Կապակցված լինելով իշխանական կուսակցությանը, այդ աշխատանքները վաղուց արդեն գերազանցել են յուրաքանչյուր արվեստագետի նմանատիպ փորձ` օգտագործելու գաղափարաբանությունը սեփական, վիթխարի լանդշաֆտային ճարտարապետությունը իրագործելու համար: Վերջին 10 տարիների ընթացքում, երբ քաղաքական այդ ուղենշանները հնարավորություն ունեցանք տեսնելու համատեքստային որոշակի հեռավորությունից, մի շարք ժամանակակից արվեստագետներ, ինչպիսիք են լուսանկարիչ Մարքո Լուլիչը – Արդիականությունը Յու-ում, Դեվիդ Մալժկովիչը – Տեսարան նոր ժառանգության համար (համարներ 1 և 2 2004 և 2006), Մարիան Կրտալիչը – Նեվիդլժիվի Սիսակ (2007-2010) կամ համադրողական կոլեկտիվ WHW քանդակագործ Ոժին Բակիչի համար, փորձում էին տեսնել տեսանելիից այն կողմ: Երկրորդ համաշխարհայինի այս հուշարձանները հաճախ որակավորվում են որպես, հարթաներբան վերացական հռետորությանը հետևող, սեփական ծանրությունից կքված սոցիալիստական տգեղ ուղենշաններ: Այնուամենայնիվ ես պնդում եմ, որ այս հուշարձանների նմանօրինակ միակողմանի մեկնաբանումը սառը պատերազմի համառ քաղաքական երկակիության արդյունք է: Տեղին է հարցնել, թե ինչպե՞ս է որ Ռոբերտ Սմիթսոնի 60 ից 70 ականների հողարվեստի աշխատանքները տարբեր են Բոգդան Բոգդանովիչի գետնի վրա արված պրիմիտիվ ուղենշաններից: Արդյո՞ք Սոլ Լեվիտի հանրային կառյուցները տարբերվում են Ոժին Բակիչի կոնստրուկցիաներից: Եվ ի՞նչու են Միոդրագ Զիվկովիչի իրապես հիանալի քանդակները պիտակավորվում որպես ուռճեցված և ուրախությունը մեռցնող Տիտոստ հուշարձաններ: ՀՍՖՀ հուշարձանների ընթացիկ նախագծի նախնական գաղափարն է վերաիմաստավորել այս ուղենշանները ֆոտո ցուցահանդեսների շարքի, ինչպես նաև քննադատական ընթերցման հրապարակումների միջոցով, որոնք կօգնեին վերականգնել քայքայվող այս հուշարձանները, զոհերը՝ ոչ միայն ժամանակի այլև իրենց պատմական արժեքի թյուրիմացության:

Պաու Կատա ի Մարլես
Տեսությունը որպես պրակտիկա. Տեսաբանական հիմք ունեցող հետազոտություն՝ հիմված Կասամառլեսի տեղական համատեքստի վրա

Այս ընծայման (որն ավելի կոնկրետ կարող է որակվել որպես մի փորձարկում) կիզակետում կատարումն է հետազոտության վրա հիմնված մի վարժության,՝ օգտագործելով ինքնավերլուծական մեթոդոլոգիա՝ բացահայտելու համար մեկի ապրելավայրի և ապրելու տարածության սեփական փորձառությունը: Նպատակն է մասնատել ձեռք բերված տեսաբանական գիտելիքը՝ միաժամանակ փորձարկելով դրա օգտակարությունը: Այ ինքնավերլուծությունը անցկացվում է գործողությունների շարքերի և տեսական ծիսակատարությունների ստեղծագործական փաստագրմամբ և քննադատական մեկնաբանմամբ Լորենս դել Պենդեսի համատեքստում. Այն գյուղը, որտեղ ես մեծացել եմ և որտեղ ապրել եմ վերջին երեք ամիսներին: Այս գործունեությունները և ծիսակատարությունները ընդգծել են հետազոտողի«առօրեականությունը» Կասամառլեսում ապրելիս՝ միջդիսցիպլինար կյանքի և աշխատանքային մի տարածություն՝ որը զարգացվում է ստեղծագործականության և մշակութային հետազոտության նպատակով՝ 2008թվականի հունվարից ի վեր: Հատուկ ուշադրություն դարձնելով ոչ արվեստագետներին՝ վավերագրությունը և ընծայումը փորձելու են նկարագրել գյուղի անհատների և կոլլեկտիվների ամենօրյա, անկարևոր և աննկատ գործունեությունը և գործադրած հնարքները՝ ընդգծելու համար պիտանությունը տարբեր ռազմավարությւնների որոնք օգտագործվել են այն ընթացքում, երբ ստեղծվում է պատկանելության, կարճ ասած՝ «տեղականության»իմաստը:

Կարմեն Դե Միշել
Տեպիտո. Արվեստը ՙկոպիտ թաղամասում՚

Տեպիտոն առանց չափազանցության Մեխիկոյի ամենահայտնի թաղամասն է: Մեքսիկայի մայրաքաղաքի պատմական կենտրոնից հյուսիս գտնվող այդ փոքրիկ տարածքն ավելի շատ հայտնի է որպես Barrio Bravo՝ ՙկոպիտ թաղամաս՚: Դա գողերի, մարմնավաճառների, ավազակների լեգենդար օթևանն է, ինչպես նաև բռնցքամարտի մի քանի աշխարհի չեմպիոնների ծննդավայրը:

ՙՏեպիտոյում ապրելը կենսակերպ է՚,- ասում են տեղացիները: Նրանցից շատերը երբևէ չեն լքել իրենց barrio-ն(թաղը): 1970-ականների վերջին մի խումբ արվեստագետներ որոշեցին իրենց արվեստի միջոցով Տեպիտոյին հանրային նույնականություն հաղորդել: Նրանք հիմնեցին Tepito Arte Acá-ն: Ոգեշնչվելով 1920-ականների որմնանկարիչների շարժման բարձր քաղաքական արվեստից՝ նրանց աշխատանքը կենտրոնացավ ՙտեպիտացիների՚ և նրանց պայքարի վրա: Նրանք առաջինն էին այդ թաղամասի բազմաթիվ արվեստագետներից, ովքեր փորձեցին կատալիզացնել իրենց զայրույթն ու դժգոհությունը արվեստի միջոցով:

Տեպիտոն փոխվում է: Հարակից Նեցա քաղաքից գաղթականների մեծ ալիք է ներհոսում: Նրանք աշխատում են շուկաներում և սկսում են փոխել կյանքը barrio-ում: Երիտասարդ արվեստագետների խումբը դարձել է ՙկոպիտ թաղամասի՚ նոր ձայնը: Նրանք նշանակալի կերպով իրենց անվանում են Neza Arte Nel:

Նաթուկա Վացաձե
Բն արվեստից մինչև Բնակարանային արվեստ
Իմ ընկերը և ես Վրաստանում ստեղծեցինք արվեստի խումբ, որը անվանեցինք Բուլյոն: Այն իրականցնում էր փերֆորմասներ, ակցիաներ և արվեստային միջամտություններ հանրային վայրերում: Մեր գործունեության հիմնական առանցքը տարածքն ուսումնասիրելն ու արվեստի գործերը ոչ արվեստային միջավայրում հարմարեցնելն է: Խումբը մի շարք բնակարանային ցուցահանդեսներ է կազմակերպել՝ օգտագործելով անձնական տարածքը փերֆորմասի, հեփնինգի և ինստալացիայի համար: Ի հակադրություն սովետական բնակարանային ցուցահանդեսների, որտեղ անձնական տարածքը ոչ պաշտոնական արվեստի գործերի ցուցադրման պատկերասրահի դեր էր կատարում, անձնական տարածքի օգտագործումը Բուլյոն խմբի կողմից ընդգծում է ոչ արվեստային տարածքի արվեստային կարևորությունը: Սկզբում մենք փնտրում էինք մի տարածք, որը մեր արվեստի գործերի դրդապատճառը կդառնա: Իմ ցուցադրությունը վերաբերում է բնակարանային ցուցահանդեսների շարքին՝ կազմակերպված որպես ընդհանրային գործուներություններ Խորհրդային Միության ժամանակաշրջանում Հարավային Կովկասում և այլ խորհրդային հանրապետություններում, ինչպես նաև հետխորհրդային բնակարանային շարքին որպես արվեստային միջամտություն ոչ արվեստային տարածքում: Հնարավորության դեպքում կցանկանայի աշխատել Հայաստանի արվեստագետների ՚այնպիսի խմբի հետ, որ հետաքրքրված է անձնական տարածքի միջամտությունով և բնակարանային ցուցահանդեսի ծրագիր անել որպես Կուրատորների ամառային սեմինարների վերջնական արդյունք:

Ռուբեն Արևշատյան
Red Thread e-Journal www.red-thread.org
Red Thread նախագծի տեսլականն է համագործակցության ակտիվ ցանց և գիտելիքի փոխանակման հարթակ լինել արվեստագետների, կուրատորների, սոցիալական գիտություններով զբաղվողների, տեսաբանների և մշակութային համակարգողների համար Բալկաններից, Միջին Ասիայից, Կովկասից, Հյուսիսային Աֆրիկայից և այլն: Սրա նպատակն է ստեղծել և լայնորեն տարածել հարացուցային, սոցիալապես ներգրավված արվեստի պրակտիկաների մասին նոր գիտելիքը լայն աշխարհըագրական համատեքստում` սրանով մարտահրավեր նետելով ընդունված արվեստի պատմության և ցուցահանդեսային գործում արևմտյան պատումի գերակշռությանը:
Ուսումնասիրությունների, հանդիպումների, պանելային քննարկումների և ակտիվ առցանց կայքի միջոցով, որ ուսումնասիրում է և’ պատմական, և’ ժամանակակից մոտեցումները, ինչը խորացնում և մարտահրավեր է նետում արվեստի և հասարակության ավելի լայն հարաբերություններին, Red Threadը միտված է վերաբացել մոդեռնիստական ժառանգության և տարբեր այսպես կոչված “մարգինալ” տարածաշրջանների համատեղ հարցերը և փորձում է ստեղծել նոր մոտեցումներ կապված ինքնավար պատմության, ինքնադիրքավորման և արվեստի պատմության վերաձևակերպման հետ:
Նախագծի անվանումը ցույց է տալիս քննադատական, կուրատորական և արվեստային համագործակցությունները, որ եղել են Եվրոպական մոդեռնիստական նախագծի ծայրամասային հատվածներում տարբեր հղացական մանիֆեստացիաներով` սկսած 1960ականներից, երբ սոցիալական առաջընթացի գաղափարի հետ հարաբերության մեջ ի հայտ եկավ արևմտյան Բարձր Մոդեռնիզմի նախագծի ճգնաժամը: Red-Thread արտահայտության փոխաբերական նշանակությունը ենթադրում է ոչ միայն լաբիրինթոսից դուրս գալու ճանապարհ, այլև մի փխրուն, էլաստիկ կապ տարբեր մտավորական, սոցիալական և արտիստային էքսպերիմենտների մեջ, որոնք կիսում են սոցիալական փոփոխության մի երազանք և մշակույթի ու արվեստի ակտիվ դերը այս գործընթացում:

Նվարդ Երկանյան և Հարություն Ալպետյան
«Քաղաքը. սահմանները և սահմանումները» workshop
(Երևանի բաց համալսարանի և Երևանի պետական համալսարանի Իջևանի մասնաճյուղի ուսանողների միջև)
Մարդկային գործունեության արգասիք լինելով հանդերձ` “քաղաքը” դժվար է տրվում սահմանումներին: Մի կողմից այն ներկայանում է իբրեւ մի ամբողջ համակարգ, մյուս կողմից՝ կարծես անընդհատ փորձում է թաքցնել իր հիմքում ընկած բինար սկզբունքը: Այս սկզբունքը դրսեւորվում է ամենատարբեր երեւույթներում՝ ճարտարապետական լուծումների, սոցիալական հարաբերությունների, հոգեբանական տարբեր գործընթացների մեջ: Հակադրությունների հավասարակշռման գործընթացների առկայությունն արդեն իսկ հղում է քաղաքի գոյությանը: Սակայն խոսքը չի գնում այդ հակադրությունների հավասարակշռված լինելու մասին՝ քաղաքն ինքը ծնում է անհավասարակշռություններ։
Քաղաքակրթություն, քաղաքավարություն եւ քաղաքականություն. այս երեք հարացույցերի համատեքստում քաղաքացիության հասկացությունն ավելի շուտ հղում է սուբյեկտի (ենթակայի) սոցիալական տարածքին, քան նրա գոյության ֆիզիկական տարածքին` բնակավայրին: Ինքն իրեն քաղաքացի գիտակցելու նախնական փուլն այլ բան չէ, քան այն քաղաքային համատեքստի գիտակցումը, որում հայտնվել է անհատը: Հետագայում նա վերադիրքավորվում է տվյալ համատեքստի հանդեպ` իր միջավայրում պահանջներ եւ պարտականություններ հստակեցնելով, քանզի, իբրեւ հենակետ, մտքում ունի նաեւ այլի մասին պատկերացումը:
Որո՞նք են այն գործոնները, որոնցով պայմանավորվում է վերադիրքավորումն ու ինքնագիտակցումը: Որտե՞ղ է վերջանում իմը եւ սկսվում ուրիշինը: Ինչպե՞ս են դրանք ձեւավորվում անհատի գիտակցության մեջ եւ, հնարավո՞ր է, արդյոք, հետեւել այդ գործընթացին: Այլի մասին պատկերացում կազմելու ժամանակ ի՞նչ դեր ունի տեսողական եւ պատումային ճանաչողությունը: Սույն գործնական պարապմունքները նպատակադրված են ուրվագծել այս հարցերին մոտենալու տարբեր ճանապարհներ: Երեւանն ու Իջեւանը կդառնան այն այլ միջավայրերը, որտեղ խաղարկվում են քաղաքի սահմաններն ու սահմանումները: